Ertelemek - 3
Erteleme ile ilgili yazımıza devam ediyoruz. Dryden ve Gordon’a göre ertelemenin üç temel nedeni vardır. Bunlar:
Anksiyete (kaygı)
Eğer kişi yapması gereken şeyi yaparken benlik saygısına veya değerine yönelik tehdit algılıyorsa o zaman erteleme yoluna gidebilir. Örneğin, hoşlandığı bir kadını birlikte kahve içmeye davet edecek bir adam, ya teklifi kabul edilmezse korkusu ile sürekli aklından geçen bu teklifi erteleyebilir. Çünkü karşıdan alacağı olumsuz yanıt, kendisinin çekici olmayan bir erkek olduğu yönünde bir düşüncesi varsa bunu onaylayacaktır. Ya da bir gencin yazması gereken makaleyi ertelemesinin arkasında “benim yazma yeteneğim yok ki” düşüncesi varsa, makalesine aldığı eleştiriler bu düşüncesini pekiştirecektir. Bu gibi durumlarda kişiler bu kaygı ile başa çıkamayıp erteleme yoluna gidebilirler. Kısa vadede kaygı azalsa veya ortadan kaybolmuş görünse de uzun dönemde hayat kalitesini daha fazla etkiler hale gelme ihtimali yüksektir.
Düşük kırılganlık toleransı
Kişinin hissettiği şey genellikle “bugün bu sıkıntıya katlanamam”dır. Bundan kasıt sıkıcı, zor, zorlayıcı, kişide hoş olmayan duygular yaratan, süreci içinde aksamalar yaşanabilecek olan işlerden kaçınma veya başladıktan kısa süre sonra vazgeçip ertelemedir. Örneğin kilo vermek isteyen bir kişinin bir türlü diyete veya egzersize başlayamaması ya da başladıktan kısa süre sonra bırakarak ertelemesi gibi. Bu aldatıcı bir hayat felsefesidir çünkü kişiye kaçınarak iyi bir davranışta bulunduğunu, hayatını kolaylaştırdığını düşündürse de uzun dönemde pek çok çözülmemiş problemin yığılmasına yol açar.
Baş Kaldırma
Diğer bir kişi veya kişilere duyulan öfke, işler ertelenerek ifade edilebilir. Örneğin eşinizin sizden sürekli talep ettiği bir işi erteliyorsanız bunun bir nedeni ona bir konuda duyduğunuz kızgınlık olabilir. Ancak davranışınızın olumsuz sonuçları sizi de etkileyecektir. Ya da ergenlik çağındaki kızınız onca ders çalış demenize rağmen çalışmıyorsa, onu küçük bir çocuk yerine koyduğunuz için (ya da başka bir nedenle) size tepki olarak çalışmıyor da olabilir. Bu tür bir ertelemede hedef bir başka kişi olsa da ertelemeyi yapan kişi de bu davranışının olumsuz sonuçlarından etkilenecektir.
Bu üç neden kişilerde bir arada veya ayrı ayrı görülebilir. Örneğin patronunuzun iş tanımınıza yeni bir madde eklediğini düşünelim. Bunun için de bir kursa gitmeniz gerekse, kursa yazılım tarihinizi erteliyor olmanızın birkaç nedeni birden olabilir. Patronunuz yeni bir iş yükü verdiği için ona kızgın olmanızla beraber (baş kaldırma) bu yeni görevde başarısız olma kaygınız (anksiyete) kursa başvuru tarihlerini sürekli ertelemenize sebep oluyor olabilir.
Erteleme ilgili üçüncü yazımda ertelemenin tipolojisine değineceğim.
Saygılarımla
Uzman Psikolojik Danışman
Bengü Büyükdere