Ergenlikte zihinsel kapasite ve yeni düşünce biçimleri

Ergenlik dönemi genellikle hem gencin kendisini hem de ailesini zorlayan hızlı bir gelişim evresidir. Artık bir çocuk olmayan birey henüz bir yetişkin de değildir. Ne kadar aksine davranırsa davransın ailesinin desteğine en çok ihtiyaç duyduğu yıllarını yaşamaktadır. Bu dönemde onu iyi tanıyabilmek ve ergenlik dönemi özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak gence yardım ve destekte büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla gencin yeni düşünme becerilerine şöyle bir göz atalım.

Ergenlik, yeni zihinsel kapasiteleri kullanmaya alışma dönemidir. Yeni düşünme becerileri, ihtimal hesapları yapabilme, alternatiflerin varlığını fark etme, soyut düşüncelere sahip olup onları anlayabilme gibi yetileri kapsar. Ergen bu becerileri kazanmaya başlar ancak özellikle ergenlik döneminin başlarında bunları kullanmada henüz beceri sahibi değildir. Dolayısıyla bu alışma sürecinde bazı düşünme hataları yapabilir.

Örneğin bir başkası gibi düşünebilme diğer bir değişle bir başkasının bakış açısını fark edebilme birden oluşmaz, aşamalarla gerçekleşir. Ergenliğin başındaki biri karşısındaki kişinin kendi görüşünden farklı bir görüşü olduğunu anlar ancak bu diğer bakış açısının kendisininkinden çok farklı olabileceğini henüz tahmin edemez. 14 yaşındaki kızınız düşüncelerinizin saçma ve anlamsız olduğunu söyleyebilir, 17 yaşlarında ise söylediklerine dikkat etmezse sizi kırabileceğini, doğru bulmasa da sizin farklı bir görüşünüz olduğunu anlar.
Bir başka örnek 13 yaşındaki Ali'nin annesi ile yaptığı tartışmadır. Annesi evden çıktığında Ali'den kapıyı kilitlemesini istemektedir. Ali ise bu kuralı aptalca bulmaktadır. Güvenli bir mahallede oturduklarını söylemekte kimsenin evlerine girmeyeceğini iddia etmektedir. Annesi sabırla kendi fikrini açıklamakta, mahallenin o kadar güvenli olmadığını ve kapıyı kilitlemezse oluşabilecek tehlikeleri belirtmektedir. Kanıt olarak da geçen ay komşularının evine giren hırsızı göstermektedir. Ali fikrinde sabit bir biçimde ısrar eder ve sonunda annesine durup dururken sorun yarattığı için çok kızar. Ali'nin 16 yaşındaki ablası ise Ali'ye göreceli olarak katılmakta, güvenilir bir mahallede oturduklarını düşünmekte ancak genede annesinin kapıyı kilitli tutma isteğini anlayabilmektedir. Ali henüz farklı fikirlerinde doğrular içerebileceğini anlama noktasına gelmemiştir. Kendi düşüncesini doğru bulmakta ve diğer perspektifleri görememektedir.

Yetişkin düşüncesini çocuk ve ergin düşüncesinden ayıran en temel özellik, olasılık ile gerçek arasındaki farkın yetişkin zihniyle çok net ayrılabilmesidir.

Bu bilgilerin ışığında henüz ergen olmuş gençle iletişim kurarken, zaman zaman tepki olsun diye değil alternatif düşünce yetisine henüz yeterince sahip olmadığı için inatçı fikirlere sahip olabileceğini aklımızdan çıkarmamakta fayda vardır.

Uzm.Psikolojik Danışman
Bengü Büyükdere