1)Demans ile ilgili bilgiler:

A) Demans tek başına bir hastalık olmaktan daha çok, birçok hastalıkla ilişkisi olan semptomların birleşimidir.

B) Demanstaki en belirgin bulgular kısa ve uzun süreli bellekteki bozulma, soyut düşünmede gerileme, yargılama (muhakeme) bozukluğu ve daha yüksek kortikal fonksiyonlarda ve kişilikte gözlemlenen değişimlerdir.

C) Demans normal entelektüel fonksiyonlardaki yaşlanma ile ilişkili olan gerileme ve bozuklukla eşanlamlı değildir.

D) Demans tanısı, hastadaki yıkım onun günlük aktivitelerini ve iş yaşamını belirgin derecede etkileyecek düzeyde oluncaya kadar konulamaz.

E) Demansın gelişimine bakıldığında DSM-III'de gösterildiği gibi büyük ölçüde organik bozukluk saptanır.

1) Alzheimer Tipi Primer Dejeneratif Demans
2) Vasküler Hastalıklar
3) Enfeksiyonlar
4) Beyin Travması
5) Toksik Metabolik Hastalıklar
6) Normal-basınçlı Hidrosefali
7) Nörolojik Hastalıklar

F) 65 yaşın üzerindeki kişilerin 1.3%-6.2%' sinde yaygın demans, 2.6%-15.4%'ünde ise hafif demans görülmektedir.

1) Bu bulgulara bakarak demasın yaygınlığı ve sıklığının yaşla ilişkili olduğu söylenebilmektedir.(70-79 yaş arasında 80%)
2) Demans hastalarının yaklaşık 50%'sinde Alzheimer'da görülmektedir.

G) Risk Faktörleri: Demans daha çok yaşlılarda ortaya çıkmasına rağmen, IQ'nün stabil bir hale geldiği dönemden itibaren gelişebilmektedir (3-4 yaş). Buna rağmen 4 yaşındaki entelektüel ve adaptif fonksiyonlarında bozukluk görülen ve kronik nörolojik hastalığı olan bir çocukta hem demans hem de retardasyon olduğu söylenmektedir.

H) Demansın seyri kesin belirgin değildir. İlerleyici, stabil veya remisyonla gidebilir.

1) Subdural hematomlara, beyin tümörlerine ve metabolik faktörlere bağlı oluşan demanslarda aşamalı bir seyir tablosu görülmektedir.
2) Alzheimer Tipi-Primer Dejeneratif Demansta yaşamın sonuna kadar sinsi ve yıkıcı devam eden bir seyir tablosu görülür.

- Hasta dezoryante olana kadar, konfüze olana kadar, veya aşina olmadığı durumlara adaptasyonda güçlükler başlayana kadar etrafındaki kişiler yanlış bir şeyler olduğunu genellikle fark etmezler. Çünkü belirtiler ancak motor-duyusal fonksiyonlara ve dil işlevlerine oldukça duyarlı olan hassas testlerle tespit edilebilecek kadar sinsi ve yavaş ilerlerler.

- New York Üniversitesi Geriatrik Çalışma ve Tedavi Programındaki araştırmacılar Alzheimer Tipi Demansta 3 aşama belirlemişlerdir.
1)Unutkanlık aşaması:Hastanın kendisinin ve bazen etrafındaki kişilerin fark ettiği artan unutkanlık ve bundan dolayı yaşanan anksiyetenin görüldüğü aşama.
2)Konfüzyon Hali:Geçmiş olayları hatırlamada yaygın bir bozulma, oryantasyon ve konsantrasyonda zorluk yaşama, dil sorunları (örneğin isim bulmada zorluk..) yaşanan aşama.
3)Demans Aşaması:Yaygın dezoryantasyon, dilde anormallikler, algılamada bozulma, davranışsal problemler, fiziksel huzursuzluk, yolları şaşırma ve genel bir şaşkınlık hali ile psikotik semptomların görüldüğü aşama.

3) Nörolojik bir hastalıkla beraber tanımlanan demans (örneğin hipoksi veya ensefali) ani başlayabilmekte ama stabil bir halde ilerlemeden kalabilmektedir.
4) Vasküler demansta vasküler rahatsızlıklarka ortaya çıkan belirtilerden bahsederiz. Bu tür demansta nörolojik belirtiler ve semptomlar daha çok fokaldir. Hastanın öyküsünde serebrovasküler kazalar ve hipertansiyona rastlanabilir.
5) Eğer altında yatan hastalık tedavi edilirse demans durdurulabilir hatta ortadan kaldırılabilir. Ama yapısal beyin hasarı ne kadar yaygınsa klinik olarak bozuklukta o kadar çok olacaktır.
I) Hafıza sorunları demansın şiddetiyle de ilişkilidir.
1) Hafif demansta daha çok şu güncel olaylar ve bilgiler unutulur. Örneğin isimler, telefon numaralarını unutma ve yönlerini karıştırma gibi..
2) Yaygın demansta önceden öğrenilmiş bilgiler korunur fakat yeni bilgiler edinilemez. Kişi bir eylemi yaparken o eylem bölünürse, yapılan eylem unutulup yarım bırakılır.
3) İleri seviyede demansta kişi çok yakınlarının isimlerini, kendi mesleğini, görevini ve seyrek de olsa kendi ismini dahi unutabilir.
J) Soyut düşünmede azalma ve gerileme anlamada zorluklar ve yeni ve kompleks bir durumla karşılaşıldığı zaman bu durumla baş edememe sonuçlarına yol açar.

K) Demansla ilişkili olarak meydana gelen kişilik değişimleri:

1) Önceki kişiliğin değişimi:
- Önceden aktif olan bir kişi tamamiyle apatik ve kendini sosyal aktivitelerden uzak tutuyor olabilir.Artık eski o değildir.
- Önceden düzenli ve titiz olan bir kişi artık dağınık, görünümüyle ilgili olarak tamamen dikkatsiz ve özensiz bir hale gelebilir.
- Diğer insanları da etkileyen değişimlerde kişinin kolay kırılabilir bir halde, daha savunmacı, dürtüsel, huysuz ve cinsel olarak uygun olmayan davranışlarda bulunmasıyla karşılaşılabilir.
2) Anksiyete ve depresyon: Bu durum artık eskisi gibi bir insan olmama durumundan dolayı yaşanan zorluklara verilen psikolojik bir tepkidir.
3) Paranoid kişilik edinebilir. Böyle bir durumda iken yanlış anlaşılmalar hatta sözel ve fiziksel saldırganlıklar yaşanabilir.
4) Fiziksel ve psikososyal uyaranlara karşı aşırı tepkiler verebilir.

PSÖDO-DEMANS

A) Psödo-demans şizofreni, depresyon ve histerik rahatsızlıklarda görülen demans türüdür.
B) Psödo-demans bütün psikiyatrik hastalıklarda görülebileceği gibi en çok depresyonda görülmektedir. Bir çok araştırma depresyonla beraber görülen kognitif bozuklukların özellikle yaşlılarda görülen demansla ilişkisini ortaya koymuştur.
C) Bu konuyla ilgili olarak özellikle organik kökenli demansı olmayan hastalarda psödo-demans olduğuna dair tartışmalar sürmektedir.
- Nöropsikolojik değerlendirmede organik bulgular gösteren hastaların bazılarının tedaviyi takiben semptomlarında tam bir remisyon gösterdikleri bildirilmiştir. Bazılarında ise ilerleme olduğu fakat rezidüel belirtilerin olduğu bildirilmiştir.
- Psikiyatrik bir hastalıkla nörolojik hastalığı kesin olarak ayıran bir sınırdan bahsetmek mümkün değildir. Böyle bir ayrım tedavinin etkili olmadığı durumlarda zaten önemini kaybetmektedir. Terapötik müdahaleler sorumlu gösterilen hedef semptomlara yönelmiştir. Tanı koymak önemlidir ama her zaman etkili tedavi yönteminin uygulanmasında gerekli olmayabilmektedir.

LİNDA COLLİNS-Neuropsychology and Behavioral Neurosciences